Detale projektowe – wstęp
Jedną z najbardziej popularnych metod ocieplania zarówno istniejących jak i nowo wznoszonych budynków jest system ETICS (złożony system izolacji ścian zewnętrznych budynku), zwany wcześniej bezspoinowym systemem ociepleń (BSO), a jeszcze wcześniej metodą lekką – mokrą.
Istota tej technologii sprowadza się do wykonania na odpowiednio przygotowanym podłożu (ścianie) warstw współpracujących i kompatybilnych ze sobą materiałów, będących termoizolacją oraz wyprawą elewacyjną. System ten składa się ze składników podstawowych:
– zaprawy klejącej – termoizolacji
– łączników mechanicznych (kołków), stosowanych alternatywnie
– warstwy zbrojonej
– wyprawy tynkarskiej
– farby elewacyjnej (opcjonalnie) oraz uzupełniających:
– materiałów do wykończenia detali: listew cokołowych, kątowników ochronnych, profili dylatacyjnych itp.
– materiałów uszczelniających – innych niezbędnych akcesoriów (np. łączników izoter – micznych itp.)
Każdy z materiałów pełni inną funkcję:
– termoizolacja (płyty z polistyrenu ekspandowanego EPS, polistyrenu ekstrudowanego XPS, wełny mine – ralnej MW, płyt poliuretanowych PUR/PIR, itp.) zapewniają odpowiednią izolacyjność cieplną przegród
– zaprawa klejąca oraz łączniki mechaniczne zapewniają odpowiednią stateczność mocowania układu
– warstwa zbrojona zapewnia odporność na uszkodzenia (np. na skutek uderzeń), kompensuje naprężenia wynikające z pracy termicznej wyprawy tynkarskiej oraz stanowi podłoże pod warstwę elewacyjną
– warstwa elewacyjna (wyprawa tynkarska, farba elewacyjna, wariantowo: np. płytki elewacyjne) zabezpiecza warstwy systemu przed oddziaływaniem warunków atmosferycznych oraz stanowi warstwę dekoracyjną.
Wymagania formalno-prawne
Zgodnie z przepisami prawa jako wyrób budowlany traktuje się każdy wyrób lub zestaw wyrobów wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych, którego właściwości mają wpływ na wymagania podstawowe dotyczące obiektów budowlanych jako całości. Co równie istotne, wpływ wyrobu lub zestawu na wymagania podstawowe dotyczy właściwości użytkowych obiektu budowlanego. W praktyce oznacza to, że do obrotu na terenie Polski może być wprowadzany system sprawdzonych i wzajemnie kompatybilnych materiałów, przebadanych tak, aby spełniały wymagania podstawowe. Wymagania te dotyczą obiektów budowlanych i znajdują się w treści Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r., ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania wyrobów budowlanych na rynek EU, oraz w treści znowelizowanej ustawy Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414, z późn. zmianami) oraz znowelizowanej ustawy o wyrobach budowlanych (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 881, z późn. zmianami) dla wyrobów wprowadzanych na rynek krajowy. Aktualne przepisy prawa budowlanego przewidują siedem wymagań podstawowych, dotyczących spełnienia kryteriów: – nośności i stateczności konstrukcji – bezpieczeństwa pożarowego – higieny, zdrowia i środowiska – bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów – ochrony przed hałasem – oszczędności energii i izolacyjności cieplnej – zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych Przepisy wykonawcze dotyczące poziomów wymagań dla budynków i poszczególnych elementów budynków, znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami).
CZĘŚCI BUDYNKÓW POWYŻEJ 25 METRÓW MUSZĄ BYĆ OCIEPLANE PŁYTAMI Z WEŁNY MINERALNEJ (SYSTEM MUSI BYĆ KLASYFIKOWANY JAKO NIEPALNY). WYJĄTEK DOTYCZY BUDYNKÓW MAKSYMALNIE 11-KONDYGNACYJNYCH, ODDANYCH DO UŻYTKOWANIA PRZED 1 KWIETNIA 1995 ROKU – MOGĄ ONE BYĆ OCIEPLANE PŁYTAMI STYROPIANOWYMI (EPS). KONIECZNOŚĆ STOSOWANIA WEŁNY MINERALNEJ MOŻE TAKŻE WYNIKAĆ Z INNYCH UWARUNKOWAŃ TECHNICZNYCH I FUNKCJI BUDYNKU.
Pierwsze wymaganie podstawowe odnosi się do zapewnienia nośności i stateczności, zatem w przypadku systemu ATLAS nie ma bezpośredniego zastosowania z uwagi na fakt, że systemy ociepleniowe nie są wyrobami o zamierzonym zastosowaniu konstrukcyjnym. Zgodnie z wytycznymi technicznymi, nośność i stateczność jest jednak rozpatrywana w kontekście innego wymagania podstawowego – dotyczącego bezpieczeństwa użytkowania. Odpowiednie parametry techniczne oraz właściwości układu ociepleniowego ATLAS stanowią bowiem ochronę elementów konstrukcyjnych przed uszkodzeniami i bezpośrednim oddziaływaniem czynników atmosferycznych. Na systemy ociepleń bezpośrednio działają jednak obciążenia od parcia i ssania wiatru. Bezpieczeństwo pożarowe jest bardzo istotne w kontekście systemów ociepleń. Przepisy dotyczące odporności pożarowej wymagają, aby poszczególne elementy budynku, w tym ściany zewnętrzne, były klasyfikowane jako niepalne lub nierozprzestrzeniające ognia. Systemy ociepleń ATLAS zostały sklasyfikowane jako nierozprzestrzeniające ognia (NRO). Systemy ATLAS ROKER z warstwą izolacji cieplnej z wełny mineralnej i tynkiem mineralnym klasyfikowane są jako niepalne.
Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby w całym cyklu życia nie stwarzały zagrożenia dla higieny, zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników oraz nie wywierały nadmiernego wpływu na jakość środowiska. Wymaganie to dotyczy m.in. uwalniania niebezpiecznych substancji, lotnych związków organicznych oraz emisji promieniowania. Elementy składowe systemu ATLAS nie zawierają substancji niebezpiecznych, a wszystkie zaprawy mające w swoim składzie cement, mają zredukowaną (poniżej 2 ppm) ilość rozpuszczalnego w wodzie chromu (VI), uznanego za podstawowy czynnik zagrożenia alergicznego. Farby elewacyjne i preparaty gruntujące mają zmniejszoną zawartość lotnych związków organicznych (LZO). Wymóg oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej ma bezpośrednie przełożenie na systemy ociepleń ATLAS, ponieważ ich podstawową funkcją jest poprawa izolacyjności cieplnej ścian zewnętrznych. Prawidłowo dobrana grubość termoizolacji zapewnia uzyskanie wymaganej przepisami izolacyjności cieplnej ścian oraz pozwala na zmniejszenie zużycia energii potrzebnej do ogrzania lub chłodzenia pomieszczeń. Zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych jako siódme wymaganie podstawowe pojawiło się w przepisach w roku 2013. Zgodnie z jego treścią, obiekty budowlane muszą być projektowane, wykonane i rozebrane w taki sposób, aby wykorzystanie zasobów naturalnych było zrównoważone i umożliwiało możliwość recyklingu materiałów (w przypadku rozbiórki), a także zapewniało wykorzystanie przyjaznych środowisku surowców i materiałów wtórnych. Jako narzędzie do oceny wpływu obiektów budowlanych na środowisko w miarę możliwości należy stosować deklaracje środowiskowe. System ATLAS ETICS jako jeden z pierwszych w Polsce uzyskał Deklaracje Środowiskowe III typu wydane przez Instytut Techniki Budowlanej (ITB) dla pięciu układów ociepleniowych obejmujących elementy niezbędne do wykonania ocieplenia (klej do styropianu, styropian, łączniki, klej do warstwy zbrojonej, siatka zbrojąca, podkład tynkarski), różniących sięrodzajem tynku cienkowarstwowego stanowiącego zewnętrzną warstwę ocieplenia, tj.: – z tynkami mineralnymi (ETICS 1) – z tynkami akrylowymi (ETICS 2) – z tynkami silikatowymi (ETICS 3) – z tynkami silikonowymi (ETICS 4) – z tynkami silkonowo-silikatowymi (ETICS 5).
Zalecenia projektowe doboru systemów ociepleń
Dobór systemu ma na celu spełnienie wymagań podstawowych dla obiektów budowlanych. Za błędne należy uznać podejście, że zaprojektowanie ogranicza się tylko do określenia grubości warstwy termoizolacji, tak aby spełnione były wymagania ochrony cieplnej (patrz tablica) oraz zaprojektowania sposobu mocowania (klejenie, kołkowanie, w zależności od rodzaju termoizolacji oraz warstwy użytkowej). Punktem wyjścia powinna być analiza efektywności inwestycji na podstawie analizy kosztów eksploatacji oraz kosztów związanych z inwestycją (Katalog Nakładów Rzeczowych Systemy Ociepleń ATLAS).
Następnie trzeba przeanalizować specyfikę docieplanego budynku – materiał, z którego wykonano ściany zewnętrzne, kształt budynku, wymagania estetyczne inwestora (BIBLIOTEKA KOLORÓW ATLAS), przeznaczenie i lokalizację budynku. Uwzględnić trzeba także wymagania ochrony przeciwpożarowej i akustycznej. Nie mniej ważna jest analiza poprawności przyjętego rozwiązania pod względem wymagań fizyki budowli. Istotą ocieplenia jest zmniejszenie przepływu ciepła pomiędzy pomieszczeniami wewnętrznymi i powietrzem zewnętrznym.Należy jednak pamiętać, że nigdy nie dotyczy to samego ciepła, lecz ciepła i wilgoci. Rozkład temperatur w ścianie zależy od temperatury zewnętrznej i wewnętrznej, oporów przejmowania ciepła oraz oporów cieplnych każdej warstwy przegrody. W powietrzu znajduje się zawsze pewna ilość pary wodnej, która dyfunduje przez przegrodę. Jej ilość zależy od wilgotności względnej powietrza wewnątrz i na zewnątrz oraz oporów dyfuzyjnych warstw przegrody. W związku z tym należy tak dobrać warstwy systemu, aby można było wyeliminować możliwość kondensacji pary wodnej, umożliwiającej rozwój grzybów pleśniowych oraz możliwość zawilgocenia wnętrza przegrody na skutek powstania płaszczyzny bądź strefy kondensacji (PROGRAM DO OBLICZEŃ CIEPLNO-WILGOTNOŚCIOWYCH ATLAS). Rozwój grzybów pleśniowych najwcześniej uwidacznia się w obszarze występowania przynajmniej dwóch liniowych mostków termicznych (np. styk ściana – strop/balkon/taras, narożnik pomieszczenia), oznacza to, że istotny wpływ ma przyjęte rozwiązanie konstrukcyjne balkonu/tarasu/dachu (DETALE PROJEKTOWE ATLAS). Ocieplenie musi być tak zaprojektowane, aby eliminowało mostki termiczne. Są to obszary o niższym oporze cieplnym i można je ogólnie podzielić na dwie kategorie: mostki materiałowe, np. połączenia ceglanych ścian z żelbetowymi wieńcami, połączenia żelbetowych słupów szkieletowej konstrukcji z wypełnieniem ściany (występują materiały o różnych właściwościach ciepłochronnych) oraz mostki geometryczne – różna powierzchnia wewnętrzna i zewnętrzna (np. narożniki). Z powyższego powodu dokumentacja musi być odpowiednio uszczegółowiona i powinna podawać poprawny sposób wykonstruowania detali (DETALE PROJEKTOWE ATLAS).
Dokumentacja techniczna
Dokumentacja projektowa powinna przede wszystkim zawierać: – projekt budowlany, opracowany zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. 2012 r. Nr 0, poz. 462 z późniejszymi zmianami) dla przedmiotu zamówienia, dla którego wymagane jest uzyskanie pozwolenia na budowę – projekt wykonawczy zawierający uszczegółowienie rozwiązań dla konkretnego obiektu, m. in. ocieplenie strefy przybalkonowej, przyokiennej, cokołowej, ocieplenie narożników (układ płyt), parapetów, rolet, układ płyt w narożnikach otworów itp.
(DETALE PROJEKTOWE ATLAS) – specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót (obligatoryjne w przypadku zamówień publicznych), sporządzone zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 02.09.2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz. U. 2004 r. Nr 202, poz. 2072 z późniejszymi zmianami) Dokumentacja powinna także podawać sposób przygotowania/naprawy podłoża, wymogi dotyczące aplikacji każdej z warstw systemu (temperatura aplikacji, warunki wilgotnościowe dla podłoża i powietrza, czasy przerw technologicznych), jak również sposób kontroli wykonanych prac.
POZWOLENIA NA BUDOWĘ NIE WYMAGA WYKONYWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH POLEGAJĄCYCH NA OCIEPLENIU ŚCIAN BUDYNKÓW O WYSOKOŚCI DO 25 m, PRZY CZYM ZGŁOSZENIA WYMAGA OCIEPLENIE BUDYNKÓW O WYSOKOŚCI POWYŻEJ 12 m. POZWOLENIA NA BUDOWĘ WYMAGA OCIEPLENIE BUDYNKÓW POWYŻEJ 25 m I PRZEDSIĘWZIĘCIA, DLA KTÓRYCH NALEŻY PRZEPROWADZIĆ OCENĘ ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ORAZ PROWADZONE SĄ PRZY OBIEKCIE WPISANYM DO REJESTRU ZABYTKÓW. PRACE PROWADZONE NA OBSZARZE WPISANYM DO REJESTRU ZABYTKÓW WYMAGAJĄ ZGŁOSZENIA (USTAWA Z 7 LIPCA 1994 R. PRAWO BUDOWLANE, DZ.U. 1994 NR 89 POZ. 414 Z PÓŹNIEJSZYMI ZMIANAMI).
Wytyczne do projektowania, wykonania i odbioru
Instrukcja ITB nr 447/2009 Złożone systemy izolacji cieplnej ścian zewnętrznych budynków ETICS. Zasady projektowania i wykonywania
Instrukcja ITB nr 418/2016 Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych: Cz. C: Zabezpieczenia i izolacje. Z.8: Bezspoinowy system ocieplania ścian zewnętrznych budynków.
Wytyczne ETAG nr 004 Zasady Udzielania Europejskich Aprobat Technicznych dla systemów ETICS
Wymagania ITB: ZUAT-15/V.03/2010 Zestawy wyrobów do wykonywania ociepleń ścian zewnętrznych z zastosowaniem styropianu jako materiału termoizolacyjnego i pocienionej wyprawy elewacyjnej (ETICS)
Wytyczne ETICS. Warunki techniczne wykonawstwa, oceny i odbioru robót elewacyjnych z zastosowaniem ETICS, SSO, 2015
Ocieplenia na ocieplenia. Zalecenia dotyczące renowacji istniejącego systemu ETICS, SSO
Niezbędnik inspektora nadzorującego prace z wiązane z montażem systemu ETICS, SSO